Årets skumlaste helg blir ekstra skummel høgt til fjells, på kanten av eit stup. Fredag, laurdag og søndag blir det halloweenstemning i restauranten, og vi har fått nyss i at det dukkar opp skummel mat på menyen. Barna kan delta på ei skattejakt der ein leitar etter skumle figurar. Finn du alle får du premie i restauranten.
Bestill gjerne bord på førehand. Opningstider finn du her.
Kvifor feirar vi Halloween?
Visste du at tru knytt til natt til 1. november er ein av dei eldste heidenske tradisjonane vi har? Det er ein eldgamal hausttakkefest med røter i norrøn tradisjon og i keltisk folketru.
Mykje tyder på at dagens Halloween har historiske røter i Samhain, ein urgamal, keltisk festival. Kelterne var eit folk som budde i store deler av Europa, og den keltiske kulturen oppstod truleg i 2000 f.Kr. Samhain var feiringa av det keltiske nyåret og den siste innhaustinga. Ein tente bål og ofra avlingar og dyr for å hedre dei døde. Ordet Samhain vert uttalt Sow-in og betyr “summers end” og markerer slutten på sommaren og vinterens ankomst. Under feiringa hadde kelterne på seg kostymer av skinn og masker av dyrehovud for å beskytte seg mot onde ånder. Dette var nemleg ei heimsøkt natt der sløret til åndene si verd var på det aller tynnaste, og avdøde sjeler, ånder og andre vesen kunne bevege seg enklare mellom dei to verdene.
I førkristen norsk tid finn vi ein norrøn tradisjon kalla Vetrnaetr (Vinternatt) som minner om Halloween. Den var en festdag som markerte starten på vinteren og det nye året. I oldtidens Europa var Samhain tida for den siste “innhaustinga”, slakting. Det var viktig å slakte dyra og få hengt opp kjøtet eller tørka det før Samhain. Det kjøtet som ikkje var i hus vart ansett som ikkje mogleg å ete for menneska. Det tilhøyrde dei døde og ånder frå den andre sida av sløret som vandrar i vår verd rundt Samhain.
Samhain vart seinare gjort om til ein kristen skikk for å bekjempe den hedenske tradisjonen. Misjonærane oppfatta dei keltiske mytane og tradisjonane som okkultisme og knytta dei med mørke krefter og hekseri. Allehelgensdagen vart innført som heilagdag 1. november i år 610 av Romerkyrkja, og i motsetning til Samhain-feiringa handlar den ikkje om spøkelser og ånder som går igjen - det er ein minnefest for å hylle helgener og martyrar. I 998 vart Alle sjelers dag innført på 2. november, til minne om alle sjeler som døde i trua og framleis er i skjærselden. Etter reformasjonen i Norge vart dei to dagane slått saman slik at Allehelgensdag no er til minne om alle døde i protestantiske land.
Til tross for kyrkja sin motstand og forsøk på å redusere betydninga av Samhain, har mange av rituala overlevd fram til vår tid. Allehelgensdag er knytta til mange gamle folkelige skikkar og overtru både i Norge og Europa. Folk trudde at dei døde vandra blant dei levande natt til allehelgensdag og difor sette ein ut mat til dei. Det var også vanleg å dele ut mat, frukt og nøtter, ofte med håp om at det skulle gje gode avlingar neste sesong. Det er mogleg at noko av bakgrunnen for dagens «knask eller knep» ligg her.
Akkurat som med primstaven, ein gamal norsk kalender som følgde årstiden sine vekslingar, var det ikkje anbefalt å slå hardt med dørene på allehelgensdag, for då kunne ein sjel kome i klem. Ein burde også unngå arbeid på denne dagen, då ein kunne bli ramma av uhell.
Samhain har også fleire likheter med den den gamle, førkristne Julebukktradisjonen i Norge. I byrjinga hadde ein ikkje noko fast tidspunkt for dette, så det føregjekk gjerne når kvar landsby var ferdig med innhausting og dyra var henta frå beitet. Først i første halvdel av 1800-talet byrja festen å bli feira 1. november. Fordi det fall saman med allehelgensdag, vart det delvis ein fest for dei døde. Mange assosierar denne tradisjonen med noko koseleg, men julebukken var i utgangspunktet ein skremande skikkelse som symboliserte dei døde, gjerne ikledd bukkemaske og dyreskinn. Julebukken er godt kjent i Norge men har under moderne tid blitt til ein leik der barna kler seg ut og tiggar godteri i romjula, går fra dør til dør og syng julesongar.
Halloween har blitt påvirka av fleire ulike kulturar og religionar i verda, men felles er at det er ei høgtid der vi hedrar og hyller dei avdøde som ikkje er med oss lenger.
Kjelde: Kystmuseet Rørvik
